Literaccy patroni 2023 roku
Patronami „literackimi” 2023 roku – decyzją Sejmu i Senatu RP – zostali ustanowieni Aleksander Fredro oraz Wisława Szymborska.
Patronem ustanowionym przez Sejm jest Aleksander Fredro (1793–1876). Rocznica urodzin znanego poety, komediopisarza, autora lektur szkolnych przypada 20 czerwca.
Wisława Szymborska (1923–2012) została patronką ustanowioną przez Senat. Setna rocznica urodzin poetki, laureatki Nagrody Nobla, przypada 2 lipca.
Rok Twórcy Zemsty
W 2023 roku obchodzić będziemy 230. rocznicę urodzin Aleksandra Fredry – „wywodzącego się ze starej rodziny szlacheckiej o kilkusetletniej tradycji najwybitniejszego polskiego komediopisarza, a także pamiętnikarza, poety oraz żołnierza kampanii napoleońskich” – napisał Sejm w uchwalonym dokumencie. Jak zaznaczyli posłowie, Fredro jako 16-letni chłopiec wstąpił na ochotnika do armii Księstwa Warszawskiego, dowodzonej przez księcia Józefa Poniatowskiego. Był uczestnikiem wyprawy na Moskwę w 1812 r., a za męstwo został odznaczony orderami Virtuti Militari oraz Legii Honorowej. Jednak najbardziej znany jest z twórczości literackiej. Był twórcą oryginalnej polskiej komedii, autorem kilkudziesięciu utworów scenicznych wystawianych w teatrach Warszawy, Krakowa i Lwowa. Zadebiutował w 1815 r. jednoaktówką „Intryga na prędce czyli nie ma złego bez dobrego”. Sejm przypomniał w uchwale największe komedie Fredry, m.in. „Śluby panieńskie czyli magnetyzm serca”, „Zemstę”, „Pana Jowialskiego” czy bajki i wiersze dla dzieci: „Małpa w kąpieli”, „Paweł i Gaweł”, „Osiołkowi w żłoby dano”.
Rok noblistki
Wisława Szymborska to – jak czytamy w tekście uchwały Senatu – jedna z najbardziej znanych polskich poetek, zarazem jedna z nielicznych polskich noblistek. Jej twórczość spotyka się wciąż z żywym odbiorem zarówno w Polsce, jak i za granicą. Urodzona 2 lipca 1923 roku pod Kórnikiem, od 1929 roku mieszkała w Krakowie. Bibliografia Szymborskiej – wraz z publikacjami listów, wydaniami specjalnymi jej utworów, wyborami wierszy, felietonami oraz innymi tekstami – liczy obecnie kilkadziesiąt pozycji. Za życia poetki ukazało się dwanaście tomów jej poezji. Pośmiertnie, w roku 2012, wydano niedokończony tom „Wystarczy”, a dwa lata późnej „Czarną piosenkę”, która miała być debiutem poetki.
W 1996 roku Wisława Szymborska otrzymała literacką Nagrodę Nobla za – jak brzmiało uzasadnienie Akademii Szwedzkiej – „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi wyjść na światło we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. I dalej: „W Wisławie Szymborskiej Szwedzka Akademia chce uhonorować przedstawicielkę niezwykłej czystości i siły poetyckiego spojrzenia. Poezji jako odpowiedzi na życie, sposobu na życie, pracy nad słowem jako myślą i wrażliwością”.
Szymborska-poetka fascynuje czytelników na całym świecie – stała się ambasadorką polskiej kultury za granicą. Jej wiersze zostały przetłumaczone na ponad czterdzieści języków. W Stanach Zjednoczonych wybór wierszy Noblistki w przekładzie Stanisława Barańczaka
i Clare Cavanagh pt. „View with a Grain of Sand” rozszedł się w nakładzie 120 tysięcy egzemplarzy. Niemniej popularna jest jej poezja w tłumaczeniu na język niemiecki w znakomitych przekładach Karla Dedeciusa, czy szwedzkim w tłumaczeniu Andersa Bodegårda. Szczególną popularnością Szymborska cieszyła – i wciąż cieszy – we Włoszech, gdzie na spotkania z nią przychodziły setki czytelników, a młodzi Włosi traktują ją jako poetkę własnego pokolenia.
